I aktuelna vlast priznaje da u Srbiji bar 10.000 ljudi umre a 22.000 dece uzrasta od 6-12 godina se razboli od bronhitisa zbog zagađenja vazduha. Po podacima Evropske agencije za zaštitu životne sredine i Svetske zdravstvene organizacije ovi brojevi su veći.
Da je situacija alarmantna i da treba smanjivati izvore zagađenja, a povećavati površine pod zelenilom koje filtriraju zagađenje bilo je jasno i pre više od decenije. U međuvremenu su ignorisani i velika i individualna ložišta i saobraćaj, drveće sečeno a travnate površine betonirane.
Koalicija Srbija protiv nasilja ima program za smanjenje zagađenja u vazduhu, tvrdi se. Glavne teze ovog programa su predstavljene na konferenciji za štampu koja je održana 7. decembra u Beogradu. Na konferenciji su govorili kandidat za gradonačelnika Beograda liste „Srbija protiv nasilja” Vladimir Obradović, potpredsednica gradskog odbora DS-a Vesna Petković, Dobrica Veselinović iz Zeleno-levog fronta i Jovan Vujasinović iz stranke Zajedno.
Pošumljavanje je svetski trend u borbi protiv klimatskih promena
Petković se koncentrisala na pitanje zelenila, ističući da se širom Evrope zelena gradnja i povećanje zelenih površina koristi kao mera borbe protiv zagađenja vazduha.
„Beč koristi sve moguće načine da poveća nivo zelenila, danas je to 120 metara kvadratnih zelenila po stanovniku. Gradska vlast u Parizu je donela plan da u roku od 6 godina posadi 170.000 stabala. Ruše se parkinzi u centralnim zonama da bi se formirali novi parkovi. Oko Madrida se formira čitav pojas šumski u dužini od 74 kilometara“, navela je Petković, dodajući da London još od pedesetih godina prošlog veka koristi zelenilo kao meru protiv zagađenja vazduha.
Petković je naglasila da je pošumljavanje i svetski trend i globalno prepoznata mera za ublažavanje klimatskih promjena, za smanjenje nivoa zagađenja i nekih drugih zagađenja: „Podaci su pokazali da povećanje broja krošnji za 10% smanjuje nivo prizemnog ozona, koji je izuzetno štetan, za 3-7%“.
Pored toga, istraživanja Vašington univerziteta u Sijetlu na uzorku od 10 gradova pokazuju da urbano drveće značajno smanjuje koncentraciju PM2.5 čestica (najopasnijih po zdravlje), da može da smanji nivo prizemnog ozona do 15%, sumpor-dioksida do 14% a azot-dioksida do 8%.
Odraslo stablo 70 puta korisnije od mladice
Petković je naglasila ono što je zdravorazumski jasno, što aktivisti naglašavaju a gradske vlasti nipodaštavaju, da je za smanjenje zagađenja najvažnije odraslo drveće:
„Odraslo zdravo stablo prečnika 54 centimetra ukloni za 70 puta više zagađenja vazduha godišnje nego malo zdravo drvo prečnika 7 centimetra. Mi znamo da je u Beogradu vlast 11 godina sekla drveće, nešto su posadili pred izbore, pred prošle izbore, ali to drveće su te mlade sadnice kojima treba i 10 i 15 godina da bi one mogle da vrše tu važnu funkciju pročiščavanja vazduha i hlađenja grada, naravno, u uslovima klimatskih promena“.
„Jedno zrelo drvo može godišnje apsorbovati 21,6 kg ugljen dioksida i otpustiti kiseonika za dve osobe“, navela je Petković. Zelene površine, naravno, tako značajno smanjuju zdravstvene troškove građana i grada.
Strategija o pošumljavanju doneta 2011, pa zanemarena
Petković je istakla da u nekim delovima Beograda zelenila nije bilo dovoljno ni pre trideset godina, dok je u drugim do njegove devastacije došlo u skorije vreme. Na Vračaru je, recimo i 1991. bilo tek 2.4 kvadratna metra zelenila po glavi stanovnika, dok je Novi Beograd građen sa 15-20 metara kvadratnih zelenila po stanovniku. Danas je na obe opštine zelenila znatno manje jer je ono žrtvovano investitorskom urbanizmu.
Potpredsednica gradskog odbora DS-a je navela da je gradska vlast još 2009. godine uočila da će se grad naći pred ozbiljnim izazovima u skoroj budućnosti i da je 2011. godine doneta strategija o pošumljavanju:
„Ta strategija je podrazumevala da se pošumi 50 000 hektara, da se posadi milion sadnica. Urađen je precizan plan u saradnji sa svim relevantnim ustanovama, to su i Srbija Šume, i Zelenilo Beograd, Šumarski fakultet. Utvrđene su lokacije, koje sadnice se sade, u kojoj količini, dakle, ali promenom vlasti od te strategije se odustalo, tako da je zapravo do 2021. godine, umesto tih 50 000, pošumljeno samo 900 hektara“.
Ona je navela da ova strategija treba da se prilagodi nastalim promenama, ali da ona daje dobru osnovu, te da su neke od mera koje sadrži zabrana prenamene zelenih površina u građevinsko zemljište, sadnja i popunjavanje novih drvoreda, itd.
Zelenilo se, ipak, uništava od početka tranzicije
Podsetimo se ovom prilikom toga da je jedna od četiri najznačajnije karakteristike takozvanih „socijalističkih“ gradova veliki udeo zelenila. Budimpešta je, primera radi, pre tranzicije imala isti (ako ne i veći) procenat zelenila kao Beč, a slično važi i za druge gradove srednje, istočne i jugoistočne Evrope. U svim urbanim centrima je već u prvim godinama postsocijalističke tranzicije došlo do trendova devastacije zelenila, uništavanja javnog prevoza u korist rasta individualnog transporta (što izuzetno doprinosi zagađenju), devastacije zelenog pojasa oko gradova (takozvani „treći pojas“) u korist suburbanih naselja (često luksuznih, zatvorenih zajednica, ali i neplanske gradnje od strane građana koji su zbog rasta troškova bili prisiljeni da se isele iz centara grada), i deregulacije planiranja u korist „investicija“.
Podsetimo se i toga da je devastiranje zelenih površina i drvoreda podstaklo neke od prvih građanskih inicijativa i protesta i pre 2012. godine, uključujući proteste protiv izgradnje u Petom parkiću, smanjivanja zelenih površina Zvezdarske šume i seče platana na Bulevaru kralja Alekandra.
I.K.
