Izveštaj obuhvata rezultate jednogodišnjeg monitoringa učešća građana u procesima urbanističkog planiranja. Ministarstvo prostora je pratilo 109 prostornih i urbanističkih planova koji su se tokom 2021. godine našli u fazi izrade i donošenja odluke o izradi plana, ranog javnog uvida, javnog uvida i/ili usvajanja plana. Na konferenciji za medije rezultate i zaključke su predstavili Iva Čukić i Antonije Ćatić iz Ministarstva prostora i Ana Graovac iz Nove planske prakse.
Kako je naglasila Iva Čukić, u pitanju je jedno u nizu istraživanja i koraka kojima su se Ministarstvo prostora i Nova planska praksa u godini za nama bavili sa ciljem povećanja učešća javnosti u urbanističkom i prostornom planiranju.
U najavi konferencije se podseća na to da se tokom 2021. godine, što na republičkom, što na gradskom nivou, odlučivalo o PGR-u Beograda i Prostornom planu RS, urbanističkim planovima koji su se ticali izgradnje Nacionalnog stadiona, Linijskog parka, Metroa, Srpsko-kineskog industrijskog parka, stambenih objekata na klizištu na Banjičkom vencu, urbanizacije parka „Mitićeva rupa“, zamene objekta ALTA Banke u Bloku 32 i komercijalnog centra u Bloku 8 na uglu Bulevara Mihajla Pupina i Goce Delčeve, utrostručavanja površine komercijalnih sadržaja na Zelenom vencu.
Proces dobijanja informacija potrebnih za istraživanje nije tekao glatko. Kako je javnosti predstavio Antonije Ćatić, u pojedinim slučajevima Ministarstvo prostora je bilo prinuđeno da na odgovor Sekretarijata za urbanizam i građevinske poslove čeka i po trećinu godine, zahteva ga putem žalbe povereniku za informacije od javnog značaja, i na kraju ga dočeka u nepotpunom obliku. Ćatić je naglasio da inertnost uprave ne predstavlja samo problem stručnim civilnim organizacijama, već i građanima koji o planiranju žele i imaju potrebu da se informišu:
„Ako će građani da čekaju po 124 dana na informacije, u međuvremenu može uveliko plan da se usvoji, mogu uveliko i da se donesu izmene za taj plan. Građani ne uspevaju da budu informisani o nekim odlukama, a kamoli da podnesu zahtev, amandman na usvajanje plana ili žalbe“.
Po oceni istraživača, prilikom izrade i donošenja planova postiže se u proseku tek trećina participacije koja bi bila moguća po važećim propisima. Da bi kvantitativno izrazili učešće građana istraživači su izradili metodologiju njenog vrednovanja, razloživši proces participacije na 40 koraka u kojima je neki vid učešća moguć. Građani najmanje učestvuju u fazi donošenja odluka o izradi planova i izradi plana, dok su u fazama ranog javnog uvida i javnog uvida angažovaniji dvostruko, odnosno sa oko 40% ispunjenih mogućnosti.
Kako naglašavaju istraživači, minimum participacije koji zakon predviđa je daleko ispod stanja koje bi se u ovoj oblasti dalo priželjkivati, pa i zahtevati. Međutim, građani se suočavaju sa preprekama i kada je ostvarivanje tako niskih standarda u pitanju. Obaveštavanje javnosti je šturo i neefikasno, dokumentacija kokja se objavljuje na sajtu grada Beograda tokom javnog uvida i ranog javnog uvida nepotpuna, na sajtu Grada Beograda ne objavljuje se pun dnevni red sednica Skupštine, uvidi se zakazuju tokom praznika, a primedbe „tradicionalno“ odbijaju bez osnova.
Iz Ministarstva prostora i Nove planske poručuju da postoji prostor za dalje unapređenje građanske participacije u oblasti prostornog i urbanističkog planiranja putem stvaranja mehanizama za uključivanjae građana u početne korake izrade plana, adekvatnog obaveštavanja i informisanja građana o svim fazama izrade plana i aktivnijeg uključivanja građana u definisanju zajedničkih interesa u planovima.
Čukić je skrenula pažnju na to da je tokom protekle godine došlo do porasta interesovanja građana za urbanističko i prostorno planiranje, ali i na to da su nadležni nedavno pokušali da negativno utiču na ovaj trend. Naime, Konceptom politike o reformi e-Prostora (Konceptom politike o reformi prostornog i urbanističkog planiranja u Republici Srbiji) predloženo je ograničavanje postojećeg zakonskog minimuma za građansku participaciju koje onemogućava učešće šire javnosti u procesima planiranja ograničavajući učešće građanima koji na teritoriji koje se određeni plan tiče žive ili posluju.
I.K.