Spomen-ploče sa imenima mladih Mostarki i Mostaraca nastradalih u narodnooslobodilačkoj borbi osvanule su u komadićima. Preko sedamsto kamenih ploča do juče je bilo integralni deo nekropole Partizansko groblje u Mostaru, jednog od najznačajnijih spomenika antifašističke borbe i memorijalne arhitekture SFRJ. Groblje, autorsko delo Bogdana Bogdanovića izgrađeno 1965. godine, višekratno je vandalizovano počev od 1992, ali nikad u ovom obimu.
Gradonačelnik Mostara Mario Kordić je povodom rušenja spomen-ploča na društvenim mrežama objavio da čvrsto osuđuje vandalizam i od svih institucija očekuje kažnjavanje vandala. Kako prenosi Al Jazeera, na svom fejsbuk profilu Kordić je napisao: „Dok se gradska uprava bavi pripremanjem projekata zaštite i revitalizacije svih kulturnih spomenika u našemu Gradu Mostaru, nekoliko vandala sustavno radi na uništavanju istih”.
Predsednik SABNOR-a BiH Sead Đulić, međutim, ističe da se devastacija groblja ne može posmatrati kao sa politikom nepovezani čin huliganstva i odgovornost grupice neodgovornih rušitelja, već da „Iza ovoga stoji dobro organizovana neonacistička i neofašistička grupa kojom upravlja politika u Mostaru”. Đulić je naglasio da gradonačelnika Mostara SABNOR-a BiH smatra odgovornim za uništenje spomenika jer zakon sankcioniše i nedelovanje i izostanak zaštite, te da će SABNOR-a BiH zahtevati kazne za sve vinovnike.
Đulić je, takođe, lomljenje spomen-ploča doveo u vezu sa najavama o rekonstrukciji Partizanskog groblja, za koje postoji bojazan da bi uključile njegovo izmeštanje. Zbog nevoljkosti vlasti da zaštiti i adekvatno održava spomenik, te takođe ocenjujući da bi nedavno najavljena obnova bila štetna po nekropolu, i Udruženje antifašista i boraca NOR-a (UABNOR) Mostar je pre četiri meseca uzaludno tražilo prijem kod gradonačelnika, a krajem maja na njega javno apelovalo da zaustavi devastaciju nekropole.
„Paralelno sa šutnjom o susretu u javnost kontinuirano plasira priče o obnovi Partizanskog spomen groblja od kojih, nakon i površne analize, zaključujemo da je tobožnja obnova u funkciji daljnje devastacije”, navodi se u saopštenju UABNOR Mostar koje je preneo portal AbrašMedia.
Iz Gradske uprave su, naime, rekonstrukciju Partizanskog groblja pominjali u kontekstu radova na osposobljavanju trim staze na bliskoj lokaciji.
„Gradonačelnik bi morao znati da kompleks Partizanskog spomen groblja nije dio nikakve ‘trimuše’ nego zaseban zaštićeni kompleks, a da se trim staza nalazi na istom brijegu, ali s druge strane. Insistiranje na tome da je Partizansko spomen groblje dio trim-staze vrijeđa žrtve tamo obilježene, ali i porodice žrtava te sve poštovatelje njihovog djela. Čini nam se da je sve to dio davnog plana da se napravi prenamjena ovog atraktivnog prostora, koji poratnim politikama u Mostaru smeta”, konstatovalo se u gorepomenutom saopštenju. U njemu se ukazuje i na to da vlast zatvara oči na štetne aktivnosti u kompleksu, uključujući i nelegalni parking u koji je pretvoren njegov ulaz, dok se istovremeno za održavanje groblja ne potroše čak ni minimalna sredstva iz gradskog budžeta koja su tome namenjena.
Na Partizanskom groblju u Mostaru sahranjeno je preko 500 učesnika NOB iz Mostara i okoline. Građeno od 1960-65. godine, oštećeno u ratnim dejstvima u periodu 1992-95, za javnost je uređeno i ponovo otvoreno 2005 a naredne godine proglašeno nacionalnim spomenikom BiH. Obnavljano je i 2018, nakon čega je, kako piše Danas, do 2020. bilo snabdeveno videonadzorom, osvetljeno i čuvano. Čelnici Mostara obećavaju da će sanirati novonastalu štetu.
Povodom rušenja spomen-ploča, koje su bile isklesane od kamena starih i u Drugom svetskom ratu oštećenih kuća, nezvanično se poziva i na proteste.
I.K.
