Izložba koja je sinoć otvorena u Muzeju afričke umetnosti pod nazivom „Nesvrstani svet“ posvećena je sećanju na Pokret nesvrstanih i njegovu Prvu konferenciju održanu u Beogradu 1961. godine.
Upravo na toj konferenciji usvojene su ključne politike Nesvrstanih koje su se bazirale na borbi za mir i razoružanje, a protiv svetske podele na ekonomske i vojno-političke blokove.
Kako kustoski tim koji čine Emilia Epštajn, Ana Knežević i Milica Naumov iz Muzeja afričke umetnosti, i dr Nemanja Radonjić, naučni saradnik Instituta za noviju istoriju Srbije, ističu u najavi za izložbu:
„Alternativa nesvrstavanja jasno je istupala protiv imperijalizma, rasizma, aparthejda i svih oblika rasne segregacije, kao i ekonomske i političke dominacije, zalažući se za antikolonijalizam, emancipaciju, jednakost, mir, saradnju i solidarnost.“
Pokret nesvrstanih, koji je nastao u vreme hladnoratovskih sukoba na međunarodnom planu, bio je usmeren na borbu naroda za slobodu i emancipaciju od spoljne kontrole i ekonomske eksploatacije, ali i na međusobnu podršku država članica kroz ideju dekolonizacije, naglašava se u kustoskom tekstu.
„Šezdeset godina kasnije, nalazimo da su neke od tada izraženih ideja izrazito aktuelne. Iako na drugi način, svet je i danas podeljen, borba za nezavisnost i dalje se vodi na raznim frontovima, a diskriminacija, eksploatacija resursa i rat, iako ponekad u veoma izmenjenom obličju, glavni su modus operandi međunarodnih odnosa,“ zaključuje se.
O tome goviri i propratni stručni skup pod nazivom „NAMTalks“ koji je tokom dana realizovan u Muzeju afričke umetnosti, a čije su ključne teme: odnosi između istorije i diplomatije, o nevidljivim i izostavljenim istorijama, kao i o „kulturi pamćenja i prirodi zaboravljanjaˮ nesvrstane Jugoslavije.
Kao posebno zanimljiv segment skupa izdvaja se panel pod nazivom „Nevidljivi nesvrstani: izostavljena istorija“, u kojoj su učestvovale Bojana Piškur (MG+MSUM, Ljubljana), dr Ana Sladojević (nezavisna kustoskinja i teoretičarka umetnosti) i dr Lina Džuverović (Univerzitet Birkbeck, London) koji govori o zanemarenim revolucionarnim dostignućima samog pokreta, te zaboravljenim ženskim akterima čiji doprinos je i dalje na marginama istorije, ali i o savremenoj recepciji Nesvrstanih u oblasti umetnosti i kulture, kao i političkim implikacijama procesa komodifikacije i depolitizacije samog pojma.
Tako Bojana Piškur specifično ukazuje kako bi u trenutnoj političkoj situaciji, posebno u našem regionu, potrebno bilo pomeriti pažnju izvan istraživanja zasnovanog samo na istorijskoj ulozi Pokreta nesvrstanih, i promisliti radikalniju kulturnu agendu, agendu koja bi se mogla zasnivati, između ostalog, i na nekim emancipatorskim idejama samog Pokreta.
U današnjem kontekstu nesvrstanost bi mogla biti shvaćena kao neka vrsta političke neutralnosti, naročito u okviru institucija kulture širom sveta, u kojima se dovodi u pitanje mogućnost otvorenog podržavanja političkih tema, pokreta, artikulisanja različitih društvenih pitanja, upozorava Bojana Piškur i dodaje:
„Razlog tome su, u najvećoj meri, nove desne konzervativne kulturne politike koje zahtevaju da institucije umetnosti i kulture budu ’neutralne’. Međutim, ovakva vrsta lažne institucionalne neutralnosti sprečava mogućnost bilo kakvog kritičkog mišljenja, neslaganja, ili pozicioniranja unutar muzeja i samo održava status quo institucije umetnosti kao kolonijalne institucije isključivanja.“
Ipak, ne treba zanemariti ni globalni (geostrateški) položaj današnjeg Pokreta nesvrstanih koji i dalje postoji i u kojem ima mnogo država koje su prilično udaljene od izvornih principa pokreta. Reč je o represivnim diktaturama, a mnoge države članice su trenutno u ratu ili su umešane u neku vrstu oružanog sukoba koja proizvodi patnje, smrt i raseljavanje miliona ljudi, zaključuje Piškur i postavlja pitanje: „Kako se nosimo sa ovim činjenicama dok istovremeno gledamo na prošle emancipatorske ideje Pokreta nesvrstanih sa fasciniranošću?“
Kroz sopstveno dugogodišnje istraživanje, o tome se pita i Ana Sladojević, kroz teorijsko promišljanje Muzeja afričke umetnosti osnovanog 1977. godine – zbirke Vede i dr. Zdravka Pečara, specifično u odnosu na kolonijalno i antikolonijalno nasleđe unutar konkretne muzejske postavke. Pod nazivom „Antikolonijalni muzej“, kao nastavak prethodnih istraživanja, u saradnji sa Muzejem afričke umetnosti, Ana Sladojević će tokom 2021. godine kritički obraditi i kontekstualizovati neke od prethodnih zajedničkih istraživačkih, kustoskih i umetničkih projekata, na temu nevidljivih istorija u kontekstu nesvrstanosti i antikolonijalnih politika.
Sastavni deo izložbe „Nesvrstani svet“ čini i digitalna mapa koja mapira nesvrstanu baštinu i baštinu nesvrstanih koja je pronađena u brojnim arhivima i (donekle) svrstana u nasleđe Prve (1961) i Devete (1989) konferencije Pokreta nesvrstanih održanih u Beogradu, kao i različitih akcija i događaja u vezi sa Pokretom nesvrstanih u Beogradu.
Dokumentarne materijale za izložbu i digitalnu mapu ustupili su Istorijski arhiv Beograda, Arhiv Jugoslavije, Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, Muzej grada Beograda, Muzej Jugoslavije, Radio Beograd i Radio-televizija Srbije.
V.K.
Tekst je nastao u okviru projekta koji je sufinansiran iz Budžeta Republike Srbije – Ministarstva kulture i informisanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
