Stručni tim kragujevačkog Doma zdravlja sproveo je anketu među osobama koje su se nakon preležanog kovida javile Savetovalištu za mentalno zdravlje, pacijentima u ambulantama Doma zdravlja i četiri javna preduzeća u Kragujevcu. Čak dvoje od troje ljudi koji su preležali kovid prijavljuju mentalne tegobe, piše N1.
Kod 75% pogođenih dijagnostifikovana je depresija, a među njima je i 20% ljudi sa umerenom i teškom depresijom koja zahteva ozbiljno lečenje od najmanje šest meseci, navela je prilikom predstavljanja istraživanja šefica Savetovališta za mentalno zdravlje dr Suzana Perović. Od anksioznosti pati 69% ispitanika, od kojih je polovini preporučena obavezna poseta lekaru i farmakoterapija. Nešto manji procenat žali se na nesanicu, dok trećina prijavljuje probleme sa koncentracijom i pamćenjem.
Iako je koronavirus primarno respiratorni patogen, uočeno je da kovid može da ugrozi nekoliko sistema organa, među kojima je i nervni sistem. Kako piše časopis Science, tokom akutnog kovida mogu se javiti dezorijentisanost, poremećaji u regulaciji pokreta te moždani udar, dok se smanjenje usredsređenosti, glavobolje, poremećaji čula, depresija, pa čak i psihoza mogu pojaviti i trajati i mesecima nakon infekcije, kao deo sindroma koji je u međuvremenu dobio ime long covid (dugotrajni kovid). Mehanizmi razvoja long kovida još nisu dovoljno proučeni, a dosadašnja istraživanja upućuju na to da koronavirus izaziva poremećaje imuniteta, uključujući takozvano nespecifično zapaljenje nerava i autoimune procese koji zahvataju nervi sistem.
Anketa kragujevačkog Doma zdravlja je obuhvatila preko trista osoba, starosti većinom između 40 i 60 godina. Strana istraživanja pokazuju da su u pogledu razvijanja neuroloških i mentalnih tegoba najugroženiji stariji i pacijenti koji su bili na respiratoru, ali da su i mladi i ljudi sa slabim simptomima kovida u riziku od razvijanja neuropsihijatrijskih simptoma long kovida.
Studije iz Britanije pokazuju da deo rekonvalescenata ima oslabljeno pamćenje, pažnju i rasuđivanje i šest meseci nakon bolesti, prenosi N1. Izvesna poboljšanja uočena su nakon deset meseci, ali ne kod svih. Pojedine studije, istovremeno, ukazuju na to da bi kovid mogao da izaziva ubrzano starenje. Među njima je studija sa Univerziteta Kembridž i Imperijal Koležda iz Londona sprovedena na 46 ispitanika, koja je pokazala da bi trajni mentalni efekti i kognitivna oštećenja nakon teškog oblika bolesti mogli da budu jednaki starenju od 20 godina.
Neurolozi, psiholozi i psihijatri koji rade sa rekonvalescentima procenjuju da će za bolje razumevanje dugotrajnih posledica kovida morati da protekne barem pet godina, potrebnih da se sve posledice ispolje i sprovedu dovoljno duge studije.
Podsetimo, nacionalno istraživanje duševnog zdravlja sprovedeno tokom 2021. godine pokazalo je da je tokom pandemije u Srbiji depresivno bilo dvostruko više ljudi nego pre. Ova anketa, koju je sproveo Medicinski fakultet u Beogradu u saradnji sa Odsecima za psihologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu i Novom Sadu je utvrdila da je u Srbiji depresivna svaka osamnaesta osoba, odnosno 80.000 ljudi više nego ranije.
Prilikom predstavljanja istraživanja kragujevačkog Doma zdravlja lekari su apelovali na to da se građani koji osete mentalne smetnje obrate stručnjacima radi pomoći. Perović je skrenula pažnju na to da je Savetovalište telefonskim putem kontaktiralo ispitanike kod kojih su otkrivene smetnje koje zahtevaju lečenje, ali da je „značajan broj“ odbio da dođe u savetovalište. Slavica Đukić Dejanović je, kako navodi N1, poručila da bi bilo poželjno da slična istraživanja sprovedu i druge ustanove primarne zdravstvene zaštite.
Mentalne tegobe su u našoj sredini i dalje tabu tema. Podsetimo, ipak, i na to da neupućenost, predrasude i strah od osude sredine nisu jedini razlog za to što građani u borbi za mentalno zdravlje nedovoljno često traže pomoć stručnjaka, već da tome – u začaranom krugu – doprinosi i urušavanje javnog zdravstva u kombinaciji sa preovlađujućim siromaštvom i preopterećenošću radnim obavezama.
I.K.
