„Ono što nas kao arhitekte posebno brine“, kažu Slobodan Jović i Aleksandar Bede u razgovoru sa novinarima Mašine, „jeste da nacrt GUP-a ne donosi ni jednu validnu razvojnu viziju niti građankama i građanima nudi novi optimizam za njihov budući život u Novom Sadu“.
Obojica arhitekte i članovi Društva arhitekata Novog Sada, Jović i Bede su među stručnjacima koji učestvuju u borbi protiv novog Nacrta Generalnog urbanističkog plana grada Novog Sada. Taj dokument su i druga udruženja ocenila kao štetan za ljude koji žive u Novom Sadu.
Igor Vukičević, arhitekta i član Društvene akcije, novosadskog udruženja koje je posvećeno borbi za održiv razvoj i zaštitu društvene i prirodne životne sredine, kaže da novi Nacrt Generalnog urbanističkog plana Novog Sada do 2030. godine, pored toga što nema jasan koncept i viziju, prenosi štetna rešenja iz prethodnih planova.
„Nastavlja se praksa nekritičkog prenošenja prevaziđenih rešenja iz prethodnih planova. Neretko se identično rešenje bloka prekomerne izgrađenosti i spratnosti primenjuje na sve nove delove grada, bez ikakvog osvrta na trenutne fizičke i demografske parametre, postojeće stanje potencijalnog zaštićenog ili nezaštićenog istorijskog nasleđa, ili, u slučaju neizgrađenih delova grada – potencijalnog zaštićenog ili nezaštićenog staništa određenih biljnih i životinjskih vrsta“.
Da i mnogi Novosađani dele mišljenje stručnjaka i aktivista pokazuje i nedavna odluka Komisije za planove da odloži sednicu u vezi sa Nacrtom GUP-a. Naime, takva odluka je usledila nakon što su građanke i građani Novog Sada uputili veliki broj primedbi na Nacrt GUP-a.
Početkom februara aktivisti i udruženja su predali gotovo 12.600 primedbi na Nacrt Generalnog urbanističkog plana Novog Sada do 2030. godine. Jedna od organizacija koja je učestvovala u javnom sakupljanju primedbi je Ekološki front Novi Sad, koji okuplja pojedince, nevladine organizacije i institucije u borbi za zaštitu životne sredine.
„Zajedno sa neformalnim građanskim inicijativama i organizacijama civilnog društva, kao i brojnim aktivnim pojedincima i pojedinkama, organizovali smo javno sakupljanje primedbi u uličnim akcijama „Reci NE Generalnom urbanističkom planu Novi Sad 2030“. Izdvojili smo 16 ključnih primedbi koje su izradili stručnjaci iz različitih oblasti i nazvali je „opštom primedbom“ kako bismo animirali što veći broj građana“, kažu za Mašinu iz Ekološkog fronta Novi Sad.
Posledice po grad
„Ukoliko se usvoji predloženi nacrt GUP-a, pre svega dobićemo jedan nelegalni dokument“, objašnjavaju Jović i Bede. Društvo arhitekata Novog Sada je kroz primedbe koji su uputili na Nacrt GUP-a ukazalo na nekoliko prekršaja važećih Zakona i Pravilnika sa kojima taj dokument mora biti usklađen.
Ipak, iz perspektive građanki i građana, važnije je što bi ovaj GUP doneo nepotrebna i neracionalna javna ulaganja, koja treba da omoguće privatnim investitorima da realizuju svoje privatne investicije.
„Takav je primer tzv. projekat „Novi Sad na vodi“ za čiju realizaciju je potrebno uraditi izmeštanje obaloutvrde na Dunavu o trošku svih stanovnika Novog Sada. Još značajnije od toga, ovim planom se kroz zakonski nepostojeću namenu „opštegradskog centra“ ostavlja prostor za urbanu devastaciju i korupciju velikih razmera u planovima nižeg reda.“
Jović i Bede kažu da je Novom Sadu potreban GUP sa „novim vizijama razvoja, savremenim metodologijama planiranja, plan koji nudi novi odnos savremene industrije i stanovanja, čuva i pospešuje biodiverzitet u gradu, prihvata različite identitete grada i poštuje sve epohe njegovog urbanističkog razvoja.“
Društvo arhitekata Novog Sada uz zahtev da se Nacrt GUP-a povuče predlaže i Proglas u 10 tačaka sa smernicama i alternativnim idejama za izradu novog nacrta GUP-a koji bi ujedno obuhvatio duži period, odnosno, važio do 2040. godine.
Urbanizam pod vlašću SNS-a nastavlja trendove koji su prisutni od početka tranzicije
„Na osnovu prethodnih nekoliko godina bi se moglo zaključiti da se urbanim planiranjem u Srbiji aktivno ide u suprotnom pravcu od onoga što se podrazumeva pod održivim razvojem“, kaže u razgovoru sa novinarima Mašine Igor Vukičević iz Društvene akcije.
„Primetili smo dva trenda koja postoje od početka tranzicije, ali se danas eksponencijalno nastavljaju: podsticanje kolskog saobraćaja i podsticanje privatnih investicija u objekte stambene i komercijalne namene.“
Prema Vukičevićevom mišljenju ta dva trenda su stihijska i urbanističkim planovima se samo naknadno legalizuju. Devastacija životne sredine je indirektna posledica takvog neodgovornog pristupa planiranju.
Dodatni problem su domaće i strane kompanije koje grade u gradu i okolini, objašnjava Aleksandar Matković, naučni saradnik na Institutu ekonomskih nauka i član Društvene akcije. Jedna takva kompanija je izvođač radova gradnje novog mosta, CRBC, koja je u Crnoj Gori pravosnažno osuđena za uništavanje Tare sa kaznom od 200.000 evra.
„Teško je zamisliti da takva kompanija predstavlja dobrog kandidata za zaštitu životne sredine, tako da bi pogotovo trebalo biti obazriv u toku gradnje. Ista kompanija gradi i Fruškogorski koridor za koji postoje indicije da će podrazumevati otvaranje dva radna kampa kod Iriga i Paragova uz najavljeno učešće 1000 kineskih radnika, tako da ćemo uz ekološke morati posebno biti obazrivi i na radničke probleme“, kaže Matković.
Urbanističko planiranje u Novom Sadu nije izuzetak
Urbanističko planiranje koje ignoriše realne potrebe, odnosno pitanje kvaliteta života stanovnika grada, nije lokalni fenomen. Osim što se planeri vode interesima tržišta nekretnine i građevinske industrije, kroz građevinske aktivnosti se velike količine kapitala nepoznatog porekla uvode u legalne tokove.
„Ne postoji velika razlika u konceptu urbanističkog planiranja Novog Sada i Beograda“, kažu Slobodan Jović i Aleksandar Bede. „Zapravo, ovaj koncept je toliko generički i globalan, da nije čak ni specifičan samo za Srbiju, već se uveliko dešava u svim sredinama orijentisanim na ubrzani ekonomski rast sa slabim institucionalnim okvirima koji služe tome da obuzdaju njegove štetne posledice.“
Ključna odlika takvog koncepta jeste planiranje zasnovano na potrebama tržišta nekretnina i pospešivanja rada građevinske industrije, jedne od najznačajnijih za kreiranje rasta, objašnjavaju sagovornici iz Društva arhitekata Novog Sada.
„Kao što se može primetiti, u takvom planiranju nema ljudi, a samim tim proističu negativne posledice po kvalitet života u našim gradovima. Investitorski urbanizam ili developmental city u našem slučaju ima i jednu specifičnost, koja se ogleda u plasiranju velike količine kapitala nepoznatog porekla, a koji se kroz građevinske aktivnosti plasira u legalne tokove. Zato je urbanističko planiranje postalo dominantna politička i ekonomska tema.“
