Partneri Media Freedom Rapid Response (MFRR) i SafeJournalists mreža su putem javnog saopštenja izrazili ozbiljnu zabrinutost zbog otkrića u forenzičkoj analizi Amnesty International-a, koja otkriva invazivnu upotrebu špijunskog softvera i drugih digitalnih alata od strane srpskih obaveštajnih službi i policije za hakovanje telefona novinara kao deo kampanja tajnog nadzora.
Ova otkrića dešavaju se usred eskalacije pretnji novinarima u Srbiji, upozoravaju organizacije.
Kako se u saopštenju podseća, u izveštaju „Digitalni zatvor”: nadzor i suzbijanje civilnog društva u Srbiji” objavljenom 16. decembra 2024. godine, Amnesty International je otkrio da srpske vlasti koriste mobilne forenzičke proizvode izraelske kompanije Cellebrite za izvlačenje podataka iz telefone novinara i aktivista, dok je novi srpski špijunski softver „NoviSpy“ razvijen za inficiranje uređaja i hvatanje poverljivih informacija, uključujući kontakt liste, koje su zatim otpremljene na server koji kontroliše vlada.
Izraelski softver deo pomoći za integraciju u EU?
„Prema Amnesty International-u, tehnologija Cellebrite, koju naširoko koriste policijske i obaveštajne agencije širom sveta za otključavanje uređaja i traženje dokaza, data je Srbiji 2019. godine kao deo paketa pomoći za pomoć zemlji u ispunjavanju uslova za integraciju u EU. Amnesty International je tražio komentare od srpske vlade pre objavljivanja, ali nije dobio odgovor“, navodi se.
Prema Preporuci EU iz 2023. o istrazi upotrebe Pegasus-a i ekvivalentnog špijunskog softvera za nadzor, upotreba špijunskog softvera od strane organa za sprovođenje zakona treba da bude odobrena samo u izuzetnim slučajevima, za unapred definisanu svrhu i na ograničeno vreme. Podaci novinara treba da budu zaštićeni od nadzora osim ako ne postoje dokazi o kriminalnim aktivnostima.
Partneri iz MFRR-a i SafeJournalists mreža ponavljaju apel Amnestija ključnim institucijama EU da daju prioritet razvoju okvira EU koji se bavi pretnjama osnovnim pravima koje predstavlja špijunski softver, a koji se primenjuje i na zemlje kandidate.
„Ovo mora uključivati rigorozne mehanizme odgovornosti za praksu državnog nadzora u skladu sa Evropskim zakonom o slobodi medija (EMFA), kao i zabranu proizvodnje, izvoza, prodaje, uvoza, sticanja, prenosa, servisiranja i upotrebe špijunskog softvera širom EU, koji nesrazmjerno ometa ta prava“, navodi se. Kako se dodaje:
„Nijedan ‘digitalni zatvor’ se ne sme stvoriti i dozvoliti da slobodno radi kao sredstvo za represiju i ućutkivanje novinara i predstavnika civilnog društva zbog njihovog rada od javnog interesa“.
Saopštenje potpisuju: Media Freedom Rapid Response, ARTICLE 19 Evropa, Evropska federacija novinara (EFJ), Evropski centar za slobodu štampe i medija (ECPMF), Free Press Unlimited (FPU), Međunarodni institut za štampu (IPI), OBC Transeuropa (OBCT), SafeJournalists mreža, Udruženje novinara Kosova, Udruženje novinara Makedonije, Udruženje BH novinari, Hrvatsko novinarsko društvo, Nezavisno udruženje novinara Srbije i Sindikat medija Crne Gore.
I.K.
