Istraživački projekat „Vratiti svoje vr(ij)eme: kampanja za ravnopravne navike u obavljanju kućnog rada među Milenijalkama i Zumerkama zasnovana na istraživanju” sproveli su tokom prethodnih godinu dana Centar za ženske studije iz Beograda i Udruženje za kulturu i umjetnost CRVENA iz Sarajeva. Njihovi istraživački timovi su ispitali položaj i iskustva mladih žena u kontekstu pandemije koronavirusa u Srbiji i Bosni i Hercegovini, da bi utvrdili na koje je sve načine pandemija uticala na preraspodelu, kvalitet i kvantitet neplaćenog kućnog rada koji obavljaju žene starosti od 19 do 34 godine.
Autorke istraživanja ukazuju na to da je pandemija pogoršala postojeće probleme i nejednakosti u sferi kućnog rada, tako da su najveći teret pandemije podnele žene. I u Srbiji i BiH zaposlene žene su češće nego muškarci prešle na rad od kuće, što je otežalo usklađivanje poslovnog i porodičnog života. Smanjenje dostupnosti institucija nege, brige i obrazovanja za najmlađe uzrokovalo je veliko opterećenje majki, koje je u Srbiji dodatno otežano u periodu kada je starijima, uključujući i žene iznad 65 godina starosti, koje često pomažu sa unicima, zabranjeno slobodno kretanje.
Svi postojeći negativni trendovi su se posebno oslikali na mlade žene, subjekte istraživanja, navodi se. Pojedine ispitanice su konstatovale da su se osećale kao da rade 24 sata dnevno i da je granica između posla i domaćinstva potpuno zamagljena. Naročito su (bile) ugrožene žene u domaćinstvima u kojima je briga potrebna i starim i/ili bolesnim članovima. Četvrtina ispitanica u Srbiji je provodila između pola i punog radnog vremena u kućnim poslovima.
„U proseku, ispitanice su nedeljno provodile 13,7 sati u kućnim poslovima, što je čak tri puta više vremena od republičkog proseka koji je mapiran upitnikom o potrošnji vremena Republičkog zavoda za statistiku u periodu pre pandemije. Drugim rečima, kroz kvantitativnu analizu je mapirano, više nego očekivano, da se obim neplaćenog kućnog rada za skoro polovinu ispitanica povećao (46,5%) tokom pandemije korona virusa u odnosu na dostupne podatke o količini vremena provedenog u kućnom radu pre pandemije.”
U istraživanju se podseća da u Srbiji više od dve trećine neaktivnih žena istraživanog uzrasta ne traži posao zbog nedostatka odgovarajućih usluga za brigu o deci, a 5% zbog nedostupnosti usluga podrške brige o starijima, bolesnima, osobama sa invaliditetom i drugim zavisnim članovima njihovog domaćinstva.
Čak tri četvrtine ispitanica koje žive sa partnerima/supruzima su označile da sa njima ravnomerno dele kućne poslove. Međutim, odgovor na pitanje koliko radnih sati ko provede u kućnim poslovima je otkrio da je oko trećine naveo da radi više od partnera, i to od dva do tri puta više časova.
Autorke istraživanja ukazuju i na to da su preopterećenost i ranjivost izazvane pandemijom negativno uticali i na mentalno zdravlje mladih žena, povećavajući stope i subjektivnu težinu depresije, anksioznosti, stresa i straha od smrti. Istraživanje je adresiralo i probleme nedostatka ličnog prostora, sa kojim su se žene češće susretale i tokom pandemije, kao i veću ugroženost od nasilja u porodici. U istraživanju se kritikuje nedostatak institucionalne podrške i konkretnih mera koje bi olakšala položaj žena u Srbiji i BiH tokom pandemije.
Veliki broj ispitanica je pokazao osvešćenost za svoj strukturalni položaj, prepoznavši da je neplaćeni kućni rad „potrebno sistemski i institucionalno prepoznati i urediti”, a većina je za to predložila i rešenja.
„Naša ekonomija u BiH leži upravo na ženskom radu u domaćinstvima koji je neplaćen onda naravno da je moj odgovor jedno ogromno sa uzvičnikom apsolutna potreba za regulacijom neplaćenog rada koji će donijeti ženama ekonomsku stabilnost pod jedan“, ocena je jedne od ispitanica.
Rezultati istraživanja, odnosno iskustva koja su žene sa istraživačima podelile u okviru fokus grupa, ilustrovani su i stripovima čije su autorke spisateljica Lejla Kalamujić (BiH) i ilustratorka Danica Jevđović (Srbija). Pet epizoda ovih stripova možete pogledati ovde.
I.K.
