Salon Oto Bihalji-Merin nalazi se u Nemanjinoj ulici u Beogradu, u stanu u kome su Oto i Liza Bihalji-Merin proveli više od četrdeset godina zajedničkog života.
Njihova ćerka Mirjana Bihalji-Šenberner ovo vredno kulturno nasleđe poklonila je Muzeju naivne i marginalne umetnosti 2013. godine kada je Salon i osnovan, u cilju čuvanja, proučavanja i promovisanja bogatog stvaralačkog opusa i zaostavštine svojih roditelja, koja čini umetničku zbirku, vrednu i retku arhivsku i bibliotečku građu.
Ovaj vredni legat deo je Muzeja naivne i marginalne umetnosti čije se sedište nalazi upravo u ovom Salonu, u Beogradu, na adresi Nemanjina 3, dok se Galerija ovog Muzeja sa oko 580 m² izložbenog prostora nalazi u Jagodini (Boška Đuričića 10) i prezentuje Stalnu postavku i povremene izložbene programe.
Oto Bihalji-Merin bio je istaknuti jugoslovenski književnik, publicista, izdavač, istoričar umetnosti i likovni kritičar. Rođen u Zemunu 1904. kao Oton Bihali, slikarstvo i istoriju umetnosti studirao je u Beogradu a kasnije u Berlinu, gde je tokom dvadesetih i tridesetih godina bio blizak Komunističkoj partiji Nemačke. Bio je saradnik mnogih levo orijentisanih časopisa, poput „Die Linkskurve“ (Leva krivina), u kojem je blisko sarađivao sa Đerđom Lukačem.
Sa bratom Pavlom Bihalijem krajem dvadesetih godina 20. veka u Beogradu osniva časopis „Nova literatura“ i čuvenu izdavačku kuću Nolit.
Kao član Komunističke partije Nemačke u godinama pred Drugi svetski rat živeo je u ilegali u mnogim evropskim zemljama, poput Francuske, Švajcarske, Španije. Drugi svetski rat je proveo u ratnom zarobljeništvu kao pešadijski potporučnik.
Nakon rata pa sve do svoje smrti živeo je i radio u Beogradu, posvetivši svoju karijeru razvoju i promociji jugoslovenske umetnosti u svetu, s posebnim naglaskom na modernoj, srednjovekovnoj i naivnoj umetnosti Jugoslavije, o kojima je napisao desetine knjiga i tekstova.
Matija Staničić, „Zaljubljeni“, oko 1976-77. god, kombinovana tehnika-papir. Foto: Slobodan Štetić, Muzej naivne i marginalne umetnosti u Jagodini, 2014. Izvor: Wikipedija. Ova naivna slikarka, ceo svoj život, počevši od rane mladosti provela je u Beogradu radeći kao kućna pomoćnica znamenitih ljudi u Srbiji: Ive Andrića, a kasnije Ota Bihalji-Merina. Slikala je tokom 1976-77. Umrla je kao anonimus 1987. u Beogradu. Sahranjena je u zajedničkoj grobnici gde se sahranjuju beskućnici. O njenoj umetnosti Oto Bihalji-Merin je pisao u svojoj „Enciklopediji naivne umetnosti sveta“ objavljenoj 1984. godine.
Andrej Ivanji o Oto Bihalji-Merinu
U Austriji je šezdesetih godina dobio Herderovu nagradu za „sporazumevanje naroda posredstvom umetnosti“, a u Nemačkoj je kao prvi Jugosloven dobio „Krst za zasluge u odbrani nemačke umetnosti od nacizma“.
„Bihalji je bio jedan od poslednjih intelektualnih dinosaurusa i svedoka nastanka komunističke ideje dvadesetog veka“, istakao je novinar Andrej Ivanji u svom autorskom tekstu iz 2004. godine povodom stogodišnjice od njegovog rođenja. „Njegova biografija je istorija umetnosti i komunizma dvadesetog veka“, zapisao je tada.
Kako je imao prilike da lično upozna Oto Bihalji-Merina i njegovu ženu Lizu, kao i da ima uvid u njihov bogati arhiv – budući da je 1985. radio kao neka vrsta njegovog ličnog sekretara – Ivanji je pisao o svojim utiscima, razgovorima i znanjima koje je tada stekao o ovom vanrednom čoveku i intelektualcu.
„Od Brehta, Tomasa i Hajnriha Mana, preko Malroa, Sartra i Gorkog do Hemingveja i Foknera, Bihalji je poznavao, sarađivao i dopisivao se sa bezbrojnim slavnim ličnostima koje su uticale na umetnost i filozofiju prošlog veka. I šta god da je radio, bilo je podređeno borbi protiv nadolazećeg fašizma u Italiji i Hitlerovog nacional-socijalizma u Nemačkoj. Artur Kestler je Bihaljija okarakterisao kao ’legendarnu ličnost’ u Parizu i Berlinu tridesetih godina. Ako je takav čovek komunista, pisao je Kestler, onda komunizam možda i nije tako loš. Bihaljijevom pozivu na razne antifašističke skupove odazivali bi se redovno svi intelektualci, bili oni komunisti ili ne“, zabeležio je tada.
Salon Oto Bihalji-Merin biće otvoren za javnost svakog radnog dana od 10 do 17 časova.
V.K.
