Početkom februara 2023. Skupština grada Beograda usvojila je novi pravilnik za manifestacije od značaja za kulturu grada Beograda. Pravilnikom se rad manifestacija usklađuje sa Odlukom iz 2021. godine koja predviđa niz promena kojima se, prema rečima samih aktera na kulturno-umetničkoj sceni, predviđa apsolutna kontrola nad postojećim gradskim manifestacijama poput Oktobarskog salona, BITEF-a, BEMUS-a i drugih.
Ovim decenijama važnim, nekomercijalnim manifestacijama, prema novim uredbama, dodate su tri nove: „Festival slobode“, „Beogradsko leto“ i „Beogradska zima“. Po mišljenju stručnjaka u kulturi, ovakvim koracima gradskih vlasti, naročito u povodu manifestacija „Beogradsko leto“ i „Beogradska zima“, uvodi se novo javno-privatno partnerstvo, bez transparentnosti u radu i sa problematičnom idejom da se iz gradskih budžeta finansiraju komercijalne manifestacije, kakve su Beer Fest, Belgrade Music Week i Music Awards ceremony.
Ovim povodom su se oglasile i mnoge organizacije i pojedinci, članice Asocijacije Nezavisna kulturna scena Srbije, Međunarodnog udruženja likovnih kritičara AICA – Sekcija Srbije kao i organizacije Stanica – Servis za savremeni ples, koji su u zajedničkom saopštenju pozvali gradske vlasti i Sekretarijat za kulturu grada Beograda na odgovornost.
Oni zahtevaju vraćanje Pravilnika i odluka o javnim manifestacijama od značaja za kulturu grada Beograda u javnu raspravu, uz obavezno uključivanje svih relevantnih aktera, uključujući i predstavnike nezavisnih stručnih udruženja.
Dodatno, svojim javnim obraćanjem zahtevaju „kreiranje mehanizama učešća predstavnika nezavisnih stručnih udruženja u svim upravnim telima i strukturama javnih gradskih manifestacija i gradskih institucija kulture (odborima manifestacija, upravnim odborima institucija i u drugim relevantnim telima) kako bi se sprečila kontrola i dominacija partijskih interesa nasuprot društvenom interesu razvoja kulture grada Beograda“.
„Javni budžet i javne institucije grada Beograda su javne i njima treba da se upravlja transparentno, uz učešće svih aktera u kulturi i zainteresovanih građana“, naglasili su.
Kako su objasnili u navedenom saopštenju, gradska uprava, tj. koalicija na vlasti, jedina se pita oko postavljanja i imenovanja svih tela i pozicija koje treba da budu odgovorne za realizaciju gradskih manifestacija, kao što su Bitef, Fest, Oktobarski salon, Bemus, Belef i druge. Pored imenovanja, gradska vlast odobrava program i budžet manifestacije i to najkasnije 60 dana pre početka manifestacije, iako su tela odgovorna za program (odbor, umetnički direktor i selektor) dužni da dostave predlog programa i budžet do juna tekuće godine za program koji se realizuje naredne godine. „Ovakva pozicija kontrole onemogućava i ugrožava rad i program manifestacija od značaja za kulturu grada Beograda,“ istakli su i dodali da je ovo još jedan korak u sistemskom urušavanju kulturno-umetničke proizvodnje:
„Apsolutna dominacija i kontrola partijskih struktura na vlasti i apsolutna isključenost struke i stručnih tela u pitanjima javnih gradskih budžeta za kulturu, javnih gradskih institucija i infrastrukture grada Beograda, te javnih manifestacija od značaja za kulturu grada Beograda dovodi do sistemskog urušavanja čitavog polja kulture u gradu Beogradu.“
Slučaj Oktobarskog salona
Iz pomenutih reprezentativnih organizacija posebno su istakli slučaj Oktobarskog salona, budući da je samo tokom prošle godine održan niz stručnih skupova kojima je pokrenut dijalog na temu budućnosti i prirode manifestacije kakva je Oktobarski salon.
Jedan od takvih skupova organizovalo je i Međunarodno udruženje likovnih kritičara AICA – Sekcija Srbije, pozivajući i sve relevantne predstavnike nadležnih institucija.
Međutim, predstavnici grada Beograda i Sekretarijata za kulturu kao nadležnih institucija nisu se odazvali nijednom pozivu, kako ističu:
„Iz novog pravilnika jasno je da nisu konsultovali zaključke struke i pored niza dopisa koji su upućeni na adresu Sekretarijata za kulturu. Gospođa Nataša Mihailović Vacić, sekretarka za kulturu grada Beograda, umesto da sama inicira konsultativne procese sa akterima u kulturi po pitanju kulturnih potreba, problema i potencijala u oblasti kulture na nivou grada Beograda, uporno se ne odaziva na pozive struke na dijalog“, objašnjavaju.
U saopštenju su, takođe, naglasili da Asocijacija Nezavisna kulturna scena Srbije već duži niz godina sprovodi analizu trošenja javnih sredstava na konkursima i na republičkom nivou i na nivou grada Beograda, „a česte nepravilnosti, zloupotrebe i nedostatak transparentnosti na koje ove analize ukazuju, posebno u radu komisija Sekretarijata za kulturu grada Beograda, nailaze na institucionalni muk i ignorisanje“.
Stručnjaci u kulturi i reprezentativne organizacije izostavljeni, strukturno nezaštićeni i ekonomski obespravljeni
Iz NKSS-a, AICA-e i Stanice skreću pažnju javnosti da su umetnici, umetnice, radnici i radnice u kulturi sa statusom samostalnih umetnika, samostalnih stručnjaka u kulturi ili pak bez ikakvog statusa, kao i umetnička udruženja, kolektivi, ali i reprezentativna udruženja, koji svi proizvode kulturni sadržaj i čine sastavni deo kulturnog života grada Beograda, „u potpunosti izostavljeni iz svih procesa odlučivanja o javnim resursima za kulturu grada Beograda, a u ekonomskom i socijalnom smislu su strukturalno nezaštićeni, obespravljeni i svedeni na najamnu radnu snagu bez ikakvih radnih prava“.
U svom dopisu dalje objašnjavaju da su socijalna davanja koja država izdvaja za umetnice i umetnike sa statusom samostalnih umetnika sveli profesionalni umetnički rad na nivo nekvalifikovanog rada i minimalnih socijalnih osiguranja, koje, kako kažu, „pak lokalne samouprave često ne uplaćuju redovno, te dolazi do gomilanja dugova na teret samostalnih umetnika“.
„Ovakva politika gradskih institucija i odgovornih tela ugrožava rad ne samo na nezavisnoj sceni, već i u samim institucijama kulture koje nekompetentnim odlukama (uključujući i Zavod za zaštitu spomenika kulture) urušavaju i ono malo javnih resursa koje kao grad imamo na raspolaganju, a koje bi trebalo da budu dostupne svim akterima u kulturi,“ ogorčeni su.
Da se ovako poražavajuća situacija u kulturi glavnog grada ne tiče samo nezavisne scene, upućuju i apelima da se osvesti činjenica da zaposleni u gradskim institucijama kulture godinama unazad nemaju adekvatne uslove za rad, dok „stalne partijske manipulacije ugrožavaju stručno sprovođenje programa, razvoj institucija i uspostavljanje saradnje nezavisnog sektora i javnih institucija,“ upozoravaju i zaključuju da se bore za dostojanstven rad u kulturi na nezavisnoj sceni, ali i u javnim institucijama kulture.
V.K.
