Centar za primenjenu istoriju organizuje treći po redu Festival javne istorije u Srbiji od 20. do 23. juna 2024. u Beogradu. Ova manifestacija koja ima za cilj upoznavanje javnosti sa važnim, ali zanemarenim istorijskim temama, promoviše novi pristup istoriji koji se temelji na kulturi mira, ravnopravnosti, demokratiji i solidarnosti.
Kako se naglašava u opisu festivala, kroz različite javne događaje poput izložbi, pozorišnih predstava, javnih vođenja i diskusija o istoriji se razgovara na drugačiji način od uobičajenog, ističući da je jedna od namera da se u javnom prostoru otvore pitanja o povezanosti prošlosti, sadašnjosti i mogućih budućnosti.
Šta (ne)učimo iz istorije? Kome ona pripada? Koga u njoj nema? Čemu još istorija?, samo su neka od pitanja koja se, kroz različite programe, postavljaju na različite načine.
Ovogodišnji Festival čine javna vođenja, izložba, razgovori, radionice o svakodnevici u Beogradu devedesetih, kao i premijerna projekcija dokumentarnog filma „Generacije Borova – 30 godina kasnije“ autorke Isidore Pekić.
Festival otvara izložba fotografija autora Nedžada Horozovića pod nazivom „Mesta sećanja u gradovima u Srbiji“ u četvrtak, 20. juna u 18 časova, nastalih kao deo trogodišnjeg istraživanja CPI-a o obeleženim i neobeleženim mestima sećanja u 15 lokalnih zajednica u Srbiji. Istraživanja, kao i fotografije, „predstavljaju pamćenje i zaboravljanje prošlosti u ovim zajednicama, posebno one koja se odnosi na socijalistički i period devedesetih“.
Prvi dan festivala: Neizvesna prošlost, sve neizvesnija budućnost?
U petak, 21. juna u podne, festivalski program se nastavlja javnim vođenjem „Borbe na Košarama kao mesto sećanja i proizvodnje herojskog mita?“ i šetnjom koju vodi Marijana Stojčić (CPI), ispred Spomenika junacima sa Košara (park preko puta Kliničko-bolničkog centra „Dr Dragiša Mišović”.
Kako organizatorski tim ističe, dok je tokom prve decenije dvehiljaditih na nivou državnih politika sećanja, ratna prošlost Srbije tokom devedesetih izvor nelagodnosti i želje da se te teme ne otvaraju previše, „u prethodnoj deceniji sve je izraženije pomeranje fokusa sa viktimizacije na heroizaciju ratova devedesetih i to posebno kada je u pitanju rat na Kosovu“.
Kroz razgovor o spomenicima kao jednom od vidova materijalizacije zvaničnih politika, tokom ovog vođenja će se otvoriti pitanja koje slike prošlosti se putem državnih politika sećanja promovišu kao poželjne, koja je funkcija takvih interpretacija prošlosti, šta je iz njih izostavljeno i šta nam to govori od današnjici, stoji u najavi.
U razgovoru koji počinje od 18h, pod nazivom „Neizvesna prošlost, sve neizvesnija budućnost? Društvena polarizacija i savremene političke borbe“ biće reči o sve jačem uticaju desnih, konzervativnih politika u različitim društvenim sferama: od pokušaja potpunog ukidanja radnih prava, preko kontrole nad seksualnim i reproduktivnim zdravljem žena, do pokušaja da se u potpunosti izbriše različitost u javnom prostoru.
Takođe, postaviće se pitanja: Na koji način se prošlost koristi u političkoj legitimizaciji ovih politika u Srbiji i regionu? Zbog čega je kreiranje antagonizma između „naroda” i „elite” moćno mobilizacijsko sredstvo desnih politika? Kako je i zbog čega, rod postao jedno od najvažnijih polja borbe između konzervativnih i progresivnih političkih aktera?
Drugi dan: Nepristajanje na zaborav i tišinu
Drugi dan Festivala predstavlja mogućnosti učenja iz prošlosti, bez njenog prekrajanja i/ili zaboravljanja, ističu u najavi. Javnim vođenjem, pod nazivom „Pravo na dom – Sto godina borbe za krov nad glavom u Beogradu“, u subotu 22. juna u 12h, Ivana Anđelković i Ana Krstić šetnju počinju u parku Gundulićev venac (trougao između ulica Venizelosove, Jelisavete Načić i Gundulićevog venca).
Tokom dvočasovnog javnog vođenja kroz uži centar Beograda govoriće se o borbama za pravo na krov nad glavom tokom postojanja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (SHS). Kroz turu po donjem Dorćolu gde još uvek postoje kuće tipične za taj period, otvoriće se različita pitanja koja se tiču politika stanovanja, poput: Ko su bili ključni akteri koji su se borili za bolje stambene uslove? Koje političke stranke su podržavale državnu intervenciju u stanovanje, a koje su bile protiv? Kako je stanovništvo živelo i koliko su takve mere pomogle? Kako su žene živele i na koji način su one učestvovale u borbi za poboljšanje stambenih uslova? Šta danas možemo da naučimo iz borbe koja se tada vodila i čemu možemo danas da se nadamo?
Uveče istog dana, sa početkom u 18h časova, u okviru drugog dana festivala biće prikazan dokumentarni film Isidore Pekić „Generacije Borova – 30 godina kasnije“ koji predstavlja fabriku „Borovo” u Borovom naselju, te njen značaj za stanovništvo Vukovara i okoline. Nakon filma će biti organizovan i razgovor na temu „Ekonomska transformacija i borba/e za javno dobro i radnička prava“ koji moderira Tamara Šmidling a u kome učestvuju Slavko Bubalo, novinar i jedan od govornika u filmu (Vukovar, Hrvatska), Bojana Tamindžija, Centar za politike emancipacije (Beograd, Srbija), Dragan Stojmenović, antropolog (Bor, Srbija), Mario Reljanović, pravnik i ekspert iz oblasti radnih i socijalnih prava (Beograd, Srbija).
Treći dan festivala: Svakodnevnica u Beogradu devedesetih i Kartografija otpora tokom NOB-a
U nedelju, 23. juna, u 12 časova tim festivala poziva zainteresovane da se prijave na interaktivnu radionicu „Svakodnevnica u Beogradu devedesetih“ kroz koju će otkrivati, ili se prisećati kako je izgledao život u Beogradu tokom prve polovine devedesetih. Kako je izgledala svakodnevna borba za održavanje puke egzistencije? Šta je podrazumevao svakodnevni život pod „ničim izazvanim“ sankcijama? Koje su strategije preživljavanja osmišljene u tom periodu?
Konačno, festival se zatvara predstavljanjem knjige „Kartografija otpora: Zagreb 1941.-1945.” u izdanju Fondacije Roza Luksemburg – Regionalne kancelarije za jugoistočnu Evropu. Kroz devet priloga koji se bave njegovim različitim aspektima, knjiga tematizira antifašistički otpor u Zagrebu tokom Drugog svetskog rata.
Kako navodi Sanja Horvatinčić, naučna saradnica Instituta za povijest umjetnosti u Zagrebu i jedna od recenzentkinja knjige:
„Kartografija otpora moćan je kolektivni prodor u tvrđavu revizionizma i slijepe pjege suvremene historiografije, osobito kada je riječ o socijalnoj i ženskoj povijesti antifašističkog Zagreba. […] I dok čitateljima nastoje približiti živopisna lica otpora i svakodnevice okupiranog Zagreba, autorice i autori inzistiraju na analizi klasne, rodne i organizacijske strukture NOP-a, kao i rekonstrukciji unutarpartijskih sukoba. Svojim vjerodostojnim, višeslojnim i uzbudljivim tumačenjem ključnih epizoda suvremene povijesti grada Zagreba, ova knjiga postaje nezaobilazno zagrebačko štivo, ključna referenca neumornih kartografkinja otpora i inspiracija budućih borbi.”
Detaljan program možete ovde da pogledate.
V.K.
