“Gradnja spomenika fašističkim zlotvorima u Novom Sadu neće proći”, piše u pozivu koji se širi društvenim mrežama. Skup protiv gradnje spomenika zakazan je za ponedeljak, 11. jul, u 18 časova, na uglu Ulica 1300 kaplara i Ive Andrića u novosadskom naselju Liman.
Podsetimo, radovi na izgradnji spomenika počeli su prošle sedmice, uprkos protivljenju javnosti. Predstavnici „Antifašističkog fronta 23. oktobar“ kažu da se na spisku onih kojima se podiže spomenik „Nevinim žrtvama 1944/45“ nalaze osvedočeni nacistički zločinci i njihovi domaći pomagači, zbog čega je ovo udruženje krajem 2021. godine organizovalo protest o kom smo izveštavali na Mašini.
„Odlučili smo da istražimo spisak i uvidom u dosijee samo pojedinih lica, utvrdili smo da se na njemu nalaze pripadnici svih kolaboracionističkih formacija, okupatorskih vojnih snaga uključujući i njilaše i ustaše, kao i okupacione špijune agente potkazivače, ali i osuđene razbojnike“, uključujući i organizatore Racije u južnoj Bačkoj, skrenuli su tada pažnju iz „Antifašističkog fronta 23. oktobar“, ocenivši da bi podizanje spomenika predstavljalo ruganje nevinim žrtvama fašističkog terora.
Kako prenosi portal 021, na spisku navodnih nevinih žrtava su, između ostalih okupacioni gradonačelnik Novog Sada, odgovoran za ratne zločine počinjene u gradu tokom okupacije Mikloš Nađ; Đula Kramer, član Gornjeg doma mađarskog parlamenta i jedan od članova legitimacionog Odbora za vreme racije u Novom Sadu 1942. godine; Đula Zombori, upravnik okupacione policijske kapetanije u Novom Sadu koji je učestvovao ju pripremi i sprovođenju novosadske racije; potpukovnik žandarmerije, komandant žandarmerijskih odreda koji su učestvovali u raciji 1942. godine Geza Batori; Milan L. Popović, zloglasni kolaboracionista i „predstavnik“ bačkih Srba u mađarskom parlamentu za vreme okupacije; Jožef Heđi, pripadnik organa Kontrašpijunaže koji je zlostavljao žrtve tokom racije 1942. godine…
U raciji u Novom Sadu je od ruku fašista 1942. godine stradalo preko hiljadu ljudi. Zbog učešća dela lica sa spiska „nevinih žrtava 1944/1945“ kojima se diže novi spomenik u ovom zločinu, prilikom prethodnog protesta antifašisti su na mestu njegove gradnje postavili kartonsku repliku spomenika žrtvama novosadske racije.
Inicijativu za podizanje spomenika „Nevinim žrtvama 1944/45“ pokrenuo je 2016. od Savez vojvođanskih Mađara (SVM), stranka bliske Orbanovom Fidesu, a Skupština grada je predlog usvojila dve godine kasnije. Kako piše 021, SVM se u svojoj inicijativi pozivala na spisak koji je sastavila Komisija za tajne grobnice civila nastradalih nakon 12. septembra 1944. godine, koju je Vlada Srbije osnovala 2009. godine, te na rad Međuakademske komisije SANU i Mađarske akademije nauka, osnovane 2010. godine na inicijativu tadašnjih predsednika Srbije i Mađarske, Borisa Tadića i Pala Šmita (Fides). Dve komisije nisu finalizirale svoje zadatke, odnosno utvrdile konačne spiskove, skreće pažnju 021.
Početak parternog uređenja, izgradnje postamenta i postavljanja javnog osvetljenja za sporni spomenik nevinim žrtvama 1944/45 na Limanu IV Gradska uprava za urbanizam je odobrila 27. juna ove godine, a gradonačelnik Miloš Vučević ranije najavio da će radovi biti završeni do jeseni.
Kako smo već prenosili, sociolog i član „Antifašističkog fronta 23. oktobar“ Miloš Perović se javno zapitao da li sledeće možemo očekivati rehabilitaciju svih okupacionih snaga:
„U tom smislu, ja više ne znam šta je sledeće – da li da rehabilitujemo pripadnike Vermahta koji su bili na ovom području, a koji su možda pri povlačenju smrtno stradali od strane Narodnooslobodilačke vojske? Novi Sad će, po mom sudu, umeti da odgovori na ovo i da iskaže svoje nezadovoljstvo. Jednostavno, ukoliko ovaj spomenik prođe i ukoliko ta njihova namera prođe, to znači da smo prošli nekakvu donju granicu ljudskog dostojanstva i da bez ikakve reakcije dopuštamo da se oda počast onima koji su počinili najstrašniji zločin u istoriji ovog grada, Novosadsku raciju“, istakao je.
Podsetimo, sredinom meseca je u Mostaru razbijeno svih 700 ploča na Partizanskom groblju u Mostaru. Nekoliko sedmica kasnije, ovaj spomenik nije obnovljen niti mu je obezbeđena zaštita, a počinioci nisu privedeni pravdi.
I.K.
