„Ni formalnost ne može biti ispunjena ako se u Studiji navode nepostojeće opštine, ne navode sve parcele, koriste podaci iz 2011. za most iz 1951. a sve u 2023. Mogli bismo da nabrajamo u nedogled sve nedostatke iste. Poslali smo ih Ministarstvu“.
U Novom Sadu je održana javna rasprava o Studiji o proceni uticaja na životnu sredinu dela projekta za izgradnju mosta u nastavku Bulevara Evrope, poznatijeg javnosti kao most preko Šodroša. Javna rasprava za projekat vredan 175 miliona evra u kreditima završena je za svega dva sata, ističu iz Ekološkog fronta Novi Sad.
„Javna rasprava se odnosila na Studiju procene životne sredine, koja je trebalo da nas obavesti, bar smo očekivali, kako će šteta nastala izgradnjom biti minimalizovana, priroda sačuvana, ljudi bezbedni. Odgovor nismo dobili, kako u studiji, tako i na raspravi“, navodi se u saopštenju ovog udruženja i dodaje:
„Nema biologa i ekologa angažovanih na studiji, nema popisa 213 strogo zaštićenih vrsta, ali ima nešto drveća i životinja prepisanih iz udžbenika i to pogrešno. Čime se bavi ova studija, nije jasno, ukoliko ne zaštitom područja koje, između ostalog, uživa zaštitu kao stanište zaštićenih vrsta. Doduše, trojka iz MHM-a, osvrnula se u svojoj Studiji i na elaborat ‚Hidrozavoda DTD‘ AD, ali nema imena saradnika, izrađivači inženjerski su dvojac iz MHM-a, po potrebi i biolozi, koji su se sve vreme držali termina ‚obilaznica‘ iako trasa mosta, odnosno vijadukta ne obilaze ništa, naprotiv, idu kroz jedan od najgušće naseljenih delova grada.
Aktivisti Ekološkog fronta Novi Sad su se javno zapitali da li su izrađivači studije „prepisali analize iz 2021. urađene za potrebe PGR-a, pa opet tarifirali ‚Koridorima‘, misleći da niko neće čitati njihovu studiju?“
EFNS: „Da se doda još jedan besmislen papir i ispuni formalnost?“
Predstavnici organizacija za zaštitu životne sredine koje su se od početka 2021. protivile seči šume i degradaciji ekosistema na Šodrošu, Dunavcu, Ribarskom ostrvu i Kameničkoj adi su odlučili da prisustvuju ovoj ravnoj raspravi i iznesu svoje primedbe da nadležnima, kako su ranije komentarisali, ne bi dozvolili da „zametnu tragove“ aktivnosti za koje imaju dokaze da su izvedene nepropisno, a neke i protivzakonito.
Podsetimo, iako su stručne organizacije upozoravale na to da je na ovom području evidentirano preko 200 strogo zaštićenih vrsta i iako je bilo očigledno da se radi o projektu koji će ugroziti njihovo stanište, Ministarstvo građevinarstva je dozvolilo Koridorima Srbije da dobiju građevinsku dozvolu za pripremnu infrastrukturu za izgradnju mosta bez studije procene uticaja na životnu sredinu. Studija je ipak izrađena, i javnosti predstavljena nakon što je u branjenom području u martu posečena polovina od 140 postojećih stabala, ali i nakon što je Komitet Bernske konvencije od domaćih vlasti zatražio dopunu dokumentacije koju su iste podnele u januaru 2023.
„Postavlja se pitanje čemu Studija, čemu traženje saglasnosti od Ministarstva? Da se doda još jedan besmislen papir i ispuni formalnost? Prisutan je naravno ‚salami slicing‘ tj. cepkanje projekta na male delove, kako bi se zabašurila štetnost celokupnog projekta. To nam je jasno i znamo šta znači ‚fazno‘ i ‚otvoren postupak‘“, komentarišu aktivisti Ekološkog fronta Novi Sad.
Čega je ovo studija ako je površina obuhvata radova „nedostupna“, nedostaju katastarske parcele na kojima se već radi, a na vizuelnom prilogu još stoji odavno posečeno drveće?
U primedbama koje su na Studiju predali predstavnici Ekološkog fronta Novi Sad i Eko straže Novi Sad skreće se pažnja na to da je obrađivač u studiji konstatovao da je (sic!) nepoznata (to jest da „nije bila dostupna“) tačna površina koja će biti zauzeta građevinskim radovima (a da se zna samo maksimalna, koja predstavlja granice PGR-a mosta). Kako je onda studija izrađena, pitaju iz udruženja za zaštitu prirode? Građani smatraju problematičnim i to što je obrađivač je kao nedostupne označio i podatke o (ne)postojanju vodoizvorišta. Trebalo je raditi temeljnije, smatraju.
Ekološki front Novi Sad i Eko straža Novi Sad su u primedbama konstatovali i da studija ne obuhvata pojedine katastarske parcele na kojima su već izvršeni obimni radovi 2022. i 2023. godine, što su ocenili kao neozbiljno. Netačno je navedeno i da se Novi Sad sastoji od dve opštine, što je podela koja je ukinuta 2019. godine. „Ovo je samo jedan segment koji uzimamo kao primer nedopustivo neozbiljne i nesveobuhvatne analize područja“, naglašava se.
Zvanični naziv dokumenta je Studija o proceni uticaja na životnu sredinu koja je deo Idejnog projekta za izgradnju Obilaznice oko Novog Sada sa mostom preko Dunava. Aktivisti su i ovom prilikom skrenuli pažnju na to da se ne može zvati obilaznicom saobraćajnica koja prolazi kroz širi, i to gusto naseljeni centar grada. U tom kontkestu kritikuju i upotrebu demografskih podataka iz prethodnog popisa, onog iz 2011, umesto svežijih podataka iz popisa rađenog 2022. godine.
„Vrlo je indikativna upotreba podataka koji datiraju od pre 12 godina. Ovim načinom se mimoilazi činjenica da se Bulevar Evrope upravo u periodu od 2011. ponajviše razvijao o da se i dalje planira i gradi, te stanovnici koji će ponajviše biti ugroženi izgradnjom mosta i viajdukta su u potpunosti zanemareni, jer su korišteni podaci iz 2011, kada je ovaj bulevar u velikoj meri bio livada“, konstatuje se u primedbama. Podsetimo, aktivisti su i ranije naglašavali da će pristupnice mostu žiteljima višespratnica u Bulevaru Evrope „prolaziti ispred prozora“.
U primedbama se zapaža da je obrađivač za opis lokacije na kojoj se planira izvođenje predmeta koristio vizuelni prikaz koji daje potpuno nerealno stanje na terenu, kompjuterski render „bez bitnih elemenata kao što su objekti kolektivnog stanovanja uz Bulevar Evrope“ i sa drvećem koje je posečeno 2022. i 2023. „Ovakva vizuelizacija je nerealan i neistinit prikaz okruženja i prostora“, zbog čega su njeno korišćenje potpisnici primedbe ocenili kao „omalovažavanje šire javnosti i građana“.
Zanemareni postojeća Studija zaštite, status Ekološkog koridora od međunarodnog značaja i status zone NP Fruška gora
Iz tačke gledišta zaštite životne sredine najznačajniji propust je izostanak uvažavanja postojećeg statusa zaštite predmetnog područja i predloženih statusa zaštite:
„U tački 2.5 Flora, fauna i prirodna dobra posebne vrednosti (zaštićenih) retke i ugrožene biljne vrste i vrste i njihova staništa i vegetacija, ne navodi se da je deo Ribarskog ostrva Studijom zaštite Republičkog zavoda za zaštitu prirode iz 2006. godine bio prepoznat i opredeljen za zaštitu kao Spomenik prirode, kao i da je inicijativu za njegovu zaštitu peticijom podržalo više hiljada građana uz studiju koju je izradila NVO „Svet i Dunav“, a koja je predata Pokrajinskom zavodu za zaštitu prirode. Takođe, zašto nije navedeno da je područje definisano kao deo zaštite zone NP Fruška gora i Ekološkog koridora od međunarodnog značaja što je i uvršteno u Prostorni plan Novog Sada, što se takođe nalazi i u rešenjima Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode?“
Aktivisti i ističu i da su u timu obrađivača bila dva građevinska inženjera i jedan inženjer zaštite životne sredine, što smatraju neadekvatnim.
„Postavlja se pitanje na osnovu čega su navedeni referentni da pišu SPU budući da u timu nemaju ni jednog biologa, ekologa, hidrologa, koji bi bio sposoban da objedini podatke koji se tiču biodiverziteta, hidroloških i pedoloških karakteristika dotičnog područja, kao i predlaganja alternativnih rešenja ukoliko rezultati analize ukazuju da ova lokacija nije najadekvatnija za izgradnju mosta“, pitaju se aktivisti.
Umesto gradilišta se mogao uspostaviti istraživačko-obrazovni centar za proučavanje prirode
Podsetimo, u apelu protiv uništavanja poslednje prirodne zelene oaze u Novom Sadu koji je Društvo za proučavanje ptica Srbije objavilo još u februaru 2021. predlaže se da se područje Dunavca, Šodroša, Kameničke ade i Ribarskog ostrva iskoriste za uspostavljanje i razvojistraživačko-obrazovnog centra:
„Novom Sadu nedostaje područje na kome bi učenici, studenti i mladi istraživači sprovodili istraživačke i obrazovne programe iz oblasti zaštite životne sredine, zaštite prirode, klimatskih promena, hidrologije, eko-turizma i sl. Za Novosađane i druge goste Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije prethodnih godina organizovalo je veliki broj izleta i poseta području na kome su mogli da se upoznaju sa prirodnim vrednostima i nauče da prepoznaju desetine vrsta ptica“.
U istoj objavi predstavljena je Analiza faune ptica Kameničke ade i njene bliže okoline. Samo ptica je ovde (bilo) 139 vrsta.
„Na tom spisku nalazi se čak 35 vrsta ptica sa nacionalne crvene liste! Ukupno 108 vrsta koje stalno ili povremeno naseljavaju područje je strogo zaštićeno prema Pravilniku o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva (Službeni glasnik RS, br. 5/2010 i 47/2011), dok je 27 vrsta ptica zaštićeno prema Pravilniku o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva (Službeni glasnik RS, br. 5/2010 i 47/2011) i Pravilniku o izmenama i dopuni Pravilnika o proglašavanju lovostajem zaštićenih vrsta divljači (Službeni glasnik RS, br. 75/2016)“, konstatuje se u apelu Društva za proučavanje ptica Srbije protiv urbanizacije poslednje prirodne obale Dunava u Novom Sadu iz 2021. godine.
Povući Studiju i raditi novu
Ekološki front Novi Sad i Eko straža Novi Sad su na osnovu svega navedenog predložili Ministarstvu životne sredine da podnosiocu zahteva „Koridorima Srbije“ d.o.o. ul. Kralja Petra 21, Beograd uskrati saglasnost na Studiju procene na životnu sredinu projekta izgradnje obilaznica oko Novog Sada sa mostom preko Dunava na trasi državnog puta IIA reda broj 111 K.P. br.4227/4 i druge na K.O. Novi Sad II i K.P. br. 4440 i druge na K.O. Sremska Kamenica i izradi precizniju Studiju.
Tokom javne rasprave „osobe zadužene za odgovore građanima su sve vreme na komentare i primedbe odgovarali ‚otvoren je postupak, ispravićemo, dodaćemo‘“, objavili su aktivisti, ali stvarnu kooperativnost od domaćih institucija više ne očekuju.
Podsetimo, ipak, na to da će analiza Studije ući u II dopunu Bernskoj žalbi, koju će podnosilac, organizacija Svet i Dunav, podneti Komitetu Bernske konvencije do prvog septembra 2024. godine.
