Pandemija je u lokalnim kontekstu otežala feminističko organizovanje osmomartovskih marševa, ali je u isto vreme dala novi vetar u leđa feminističkom transnacionalnom organizovanju. Ideja feminističkog osmomartovskog štrajka postala je okosnica okupljanja različitih organizacija zainteresovanih za povezivanje i novu artikulaciju feminističkih politika širom sveta.
Među ovim organizacijama za lokalni kontekst je pre svega značajna mreža EAST – esencijalne autonomne transnacionalne borbe koja okuplja feminističke i sindikalne organizacije, grupe koje se bore za stambenu pravdu i prava migranata, kao i migrantske radnice i nezaposlene žene mahom iz centralne i istočne Evrope. Takav vid feminističkog organizovanja odvija se u najvećoj meri na online plenumima, dok se ideje formulišu u formi feminističkih manifesta. Iz takvih prostora artikuliše se i poziv na feministički štrajk kao decentralizovani, ne-hijerarhijski i translokalni dan akcije i jedan korak ka stvaranju feminističkih zajedničkih dobara.
Feministički štrajk je generalni štrajk
Štrajk je ime za novi ciklus u feminističkom pokretu. Ovaj talas feminizma fokus stavlja na neplaćeni i potplaćeni reproduktivni rad koji je u periodu pandemije izborio javni status esencijalnog rada za celokupno društvo. Ipak ovaj status nije uticao na ekonomsko vrednovanje takvih oblika rada iako se u javnosti esencijalne radnice često predstavljaju kao „nacionalni heroji“ i „anđeli doma“. Istina je da se pritisak koji trpe radnice koje obavljaju malo plaćeni i neplaćeni reproduktivni rad samo uvećao za vreme pandemije. Feministički štrajk je način na koji žene, trans i ne binarne osobe udruženo odbijaju da njihov rad konačno dobije priznanje u društvu samo kako bi se eksploatacija tog rada povećala.
Feminizam štrajka je protiv ideje o izolovanom događaju patrijarhalnog – mačo nasilja koja je zasnovana na često dekontekstualizovanim analizama uzroka nasilja koje svode rodno zasnovano nasilje na interpersonalne odnose. Poziv na štrajk koji dolazi iz ovih sve brojnijih decantralizovanih mesta okupljanja jeste poziv na otvoreni politički proces povezivanja borbi protiv različitih vidova nasilja na čijem iskorenjavanju različite grupe rade u svojim organizacijama u lokalnom kontekstu. Mačo-patrijarhalno nasilje protiv žena, trans osoba i rodno ne binarnih osoba se na taj način ukazuje kao deo strukturalnog nasilja kolonijalnog, patrijarhalnog i rasističkog kapitalizma. U pitanju je feminizam koji odbija da se fokusira ekskluzivno na pitanja rodno zasnovanog nasilja, iako ni za milimetar ne odustaje od borbe protiv seksualnog nasilja, femicida i prava na abortus.
Feminizam štrajka zapravo radi na proširenju prostora feminističke borbe uključivanjem polja borbi koja često nisu u fokusu feminističkog organizovanja, a to su borbe vezane za rad, migracije, stanovanje, dug, borbe protiv rasizma, fašizma, nacionalizma, diskriminacije po osnovu sposobnosti, kao i sve druge borbe koje se tiču našeg života.
Feministički štrajk je ideja i praksa koja predstavlja istorijski važan proces preispitivanja samog štrajka kao oruđa u borbama. Štrajk je istorijska kategorija koja je pripadala pre svega belim sindikalizovanim muškarcima. Umesto da se ovaj oblik borbe odbaci u vreme koje sve više onemogućava štrajk, feministički pokreti širom sveta su započeli proces preispitivanja i reartikulacije štrajka. Feministička aproprijacija štrajka otvara taj prostor borbe za sve one kojima on nije bio dostupan ranije, kao što su na primer domaćice, nezaposlene ili negovateljice, ali i migrantkinje i ljude bez dokumenata. Feministički štrajk je jedini način na koji je zapravo moguć generalni štrajk u situaciji u kojoj su ekstraktivističke prakse zahvatile sve segmente naših života.
Plenum kao pedagoški prostor pregovaranja
U transnacionalnom polju organizovanja koje je intenzivirano tokom pandemije online plenum je postao način organizovanja koji podrazumeva proizvodnju horizontalnog prostora za političko-feministički rad i pregovaranje različitih pozicija. Na poslednjem plenumu koji je EAST organizovao u susret osmomartovskom štrajku učestvovalo je više od 70 osoba iz više od 17 zemalja dok su mnogi gledali direktan prenos. Na plenumu se diskutovao i manifest koji je napisan zajedničkim naporima, a koji je Mašina prevela na srpski jezik i objavila.
Učesnice su govorile o protestima protiv rodno zasnovanog nasilja, uključujući silovanje, mobing, kao i ukidanje prava na abortus. Širom Balkanskog poluostrva pokret #metoo se suprotstavlja nasilju u obrazovnim institucijama, u kulturnim industrijama, na radnom mestu. Bilo je reči i o organizovanju feministkinja u Poljskoj protiv zabrane abortusa koje je pokazalo da je feministički štrajk takođe instrument kojim se zahtevaju veće plate, sigurnost na radu, bolji radni uslovi, socijalna i zdravstvena zaštita.
U Bugarskoj, Rumuniji i Srbiji organizovanje medicinskog osoblja protiv smrtonosnih uslova rada za vreme pandemije prepoznato je kao karakteristika istočnoevropskih borbi. Zajednički razgovor je još jednom učinio vidljivim činjenicu da problemi sa kojima se suočavamo ne mogu da se ograniče na nacionalni prostor i da je neophodno transnacionalno delovanje kako bi se pronašla rešenja za mnoga pitanja koja nisu lokalnog karaktera. To je najevidentnije u problemima sa kojima se suočavaju migranske radnice iz Srbije koje rade kao negovateljice u Nemačkoj zajedno sa drugim ženama iz Istočne Evrope.
Na plenumu su učestvovale i predstavnice grupa, pokreta i mreža izvan Istočne Evrope. One su izvestile o borbama u zemljama iz kojih dolaze. U Italiji se priprema ulični marš protiv nepodnošljivih uslova rada učiteljica, intenziviranja nasilja u domaćinstvu i femicida, kao i porasta birokratskog nasilja protiv migrantskih radnica. U Britaniji se organizuje štrajk u vidu kolektivne komemoracije kao znak sećanja na stotine hiljada nevinih žrtava države usled pandemije. U Grčkoj štrajk obuhvata radnice u javnom sektoru, nezaposlene, izbeglice i migrantkinje. U Turskoj žene predvode borbe protiv Erdoganovog autoritarnog režima, a širom zemlje se pripremaju noćni marševi.
Na plenumu su učestvovale i predstavnice transnacionalne mreže Feminista Transfronerizas koje povezuju borbe u Latinskoj Americi i Evropi. Ova grupa je objavila manifest u kome pored ostalog ističe važnost borbe protiv institucionalnog rasizma i zahteva slobodu za sve političke zatvorenice. Bile su tu i predstavnice Odbora za ženski štrajk iz Njujorka. Ove godine one organizuju višečasovni onlajn prenos kratkih video govora borkinja širom sveta kako bi stvorile osećaj zajedništva i simultanosti. Svi su pozvani da organizuju projekcije ispred svojih domova, u lokalnim parkovima, na brdašcetu snega.
Štrajk kao horizont
Na plenumu se neminovno razgovaralo i o poteškoćama da se štrajk organizuje u pojedinim zemljama kada se u vidu imaju restriktivni zakoni, vanredne mere usled pandemije, uključujući probleme siromaštva, prekarnosti i izolacije. Problemi transnacionalnog organizovanja su brojni. Neki od njih su vrlo lokalni, dok se drugi tiču problema prevođenja lokalno specifičnih iskustava na različite jezike i prinudne dominacije engleskog jezika u komunikaciji kojom se isključuju mnoge.
Prostor osmog marša je pre početka pandemije u Srbiji bio mesto gde se u kompleksnom pregovaranju između različitih ženskih i feminističkih grupa proizvodila u pojedinim trenucima feministička politika štrajka. U Srbiji ove godine neće biti osmog marša. Za to nije kriva samo pandemija već i brojni (neminovni) politički sukobi koji su posledica konzervativnih, retrogardnih i isključujućih tendencija pojedinaca i grupa unutar feminističke i levičarske scene. Marša ove godine neće biti, ali feministička politika štrajka nije ograničena na jedan dan u godini niti na samu formu protesnog marša.
Horizont štrajka je aktiviran, a kako ćemo iskoristiti njegove potencijale ostaje u najvećoj meri na nama. Feministički štrajk uključuje brojne forme, a ima ih onoliko koliko ima oblika eksploatacije i opresije žena i feminizovanog rada. Drugarice iz Čilea Coordinadora Feminista 8M objavile su postere na kojima su pobrojale 100 različitih načina da se 8. marta stupi u štrajk u naseljenim mestima, na formalnom i neformalnom poslu, u promeni načina konzumiranja i u obrazovanju. Ove godine umesto tradicionalnog noćnog marša Faktiva iz Hrvatske poziva na odmor.
Odmor je otpor, a ovaj poziv je tu da nas podseti na ogromne količine rada koje su žene na svoja pleća preuzele tokom pandemije. Feministički štrajk je i način da makar na kratko budemo zajedno u feminističkom svetu i feminističkom globalnom prostoru. Pored mape osmomartovskih dešavanja koju tradicionalno pravi RŽF za Srbiju izolaciju pandemije ove godine možemo da prekinemo deljenjem svojih načina štrajkovanja na stranici Feministički štrajk 2021 na kojoj svoje akcije dele žene širom sveta.
Osmi mart je dan za protest ali i za slavljenje malih i velikih pobeda koje smo borbom ostvarile. Ove godine slavimo pobedu žena u Argentini koje su izborile pravo na abortus. Danas je 8. mart borbeni praznik žena, pozivamo sve čitateljke da makar na trenutak prekinu radni proces, da se pridruže štrajku i borbama žena širom sveta!
