Siromaštvo je složena pojava koja je istovremeno i posledica kršenja ljudskih prava i uzrok daljim povredama ljudskih prava te bi suzbijanje siromaštva trebalo da bude od prioritetne važnosti u svim nastojanjima da se građanima i građankama omogući uživanje ekonomskih i socijalnih i drugih ljudskih prava, navodi Inicijativa A 11.
Međutim, navode iz ove Inicijative na svom sajtu, institucionalni okvir za borbu protiv siromaštva u Srbiji skoro da je nepostojeći. „Štaviše, diskriminatorni uslovi koji posebno ugroženim građanima otežavaju pristup socijalnim davanjima i drugim vidovima podrške koji bi mogli doprineti ublažavanju siromaštva, pokazuju kako i sistem socijalne zaštite doprinosi zapadanju u još dublje siromaštvo marginalizovanih građana.“
Budžetska izdvajanja za socijalnu zaštitu su nedovoljna, tvrde iz A 11, a socijalna zaštita posmatra se kao „trošak“, a ne ulaganje. „Ovakav odnos najjasnije ilustruje primer digitalnih sistema nadzora korisnika novčane socijalne pomoći, kao što je registar Socijalna karta, koji je doprineo smanjenju broja korisnika novčane socijalne pomoći za skoro 35.000.“
Fiskalni savet u svom mišljenju na nacrt Fiskalne strategije za 2024. sa projekcijama za 2025. i 2026. godinu ističe da Strategija „ne prepoznaje da je potrebna izdašnija i efikasnija socijalna politika, tim pre što visok rast cena hrane i energenata naročito ugrožava životni standard najsiromašnijih građana Srbije (umesto toga planira se smanjivanje izdataka za socijalna davanja u odnosu na BDP)“.
Greške u pristupu koji država ima prema siromaštvu najjasnije ilustruje način na koji je regulisano pitanje novčane socijalne pomoći – davanja namenjenog onim pojedincima i porodicama kojima je neophodna društvena pomoć i podrška radi savladavanja socijalnih i životnih teškoća i stvaranja uslova za zadovoljenje osnovnih životnih potreba, navodi se na sajtu A 11.
„Veliki broj korisnika (svi koji su radno sposobni ili im je većina članova porodice radno sposobna) ostvaruje pravo na novčanu socijalnu pomoć samo devet meseci u toku godine, jer Zakon o socijalnoj zaštiti polazi od pretpostavke da radno sposobni korisnici tokom tri meseca u godini mogu sami da ostvare neke prihode. Uprkos činjenici da ovi ljudi po pravilu ne mogu da nađu nikakav posao ni tokom trajanja tri meseca kada su socijalna davanja na pauzi, njima se pravo na novčanu socijalnu pomoć ukida, čime se ionako preniska ova vrsta pomoći efektivno smanjuje“, navodi se.
Komitet UN za ekonomska, socijalna i kulturna prava je 2022. godine izrazio zabrinutost zbog nedovoljnih budžetskih izdvajanja za socijalnu zaštitu i nedovoljne pokrivenosti i iznosa socijalne zaštite, što podriva napore usmerene na smanjenje siromaštva, navode iz A11.
„Umesto da se rukovodi ovim preporukama, država godinama unazad smanjuje broj korisnika novčane socijalne pomoći, iako se potreba za socijalnim davanjima ne smanjuje. Drastično smanjenje broja korisnika uočeno je naročito nakon uvođenja sistema Socijalna karta. Od 226.897 korisnika u 2019. godini, do sadašnjeg broja od 176.580 korisnika, smanjen je njihov broj za 50.817. Sa druge strane, samo od 1. februara 2022. godine, što je jedan mesec pre početka primene Zakona o socijalnoj karti, do 1. avgusta 2023. godine taj broj je smanjen za 34.686.“
Čak i kada ostvare pravo na novčanu socijalnu pomoć, kaže se u tekstu na sajtu Inicijativa A 11, ta podrška im ne omogućava da izađu iz kruga siromaštva – „novčana socijalna pomoć za pojedinca čini samo 41,96% prihoda koji je neophodan da bi se prešao prag rizika od siromaštva.“
O neadekvatnosti socijalnih davanja govori i odnos novčane socijalne pomoći i minimalne potrošačke korpe, podsećaju iz ove organizacije. „Novčana socijalna pomoć za tročlano domaćinstvo (bez umanjenja i vremenskih ograničenja) nedovoljna je da zadovolji potrebe koje pokriva minimalna potrošačka korpa. Ona „pokriva“ tek nešto više od jedne trećine iznosa minimalne potrošačke korpe.“
U tekstu na sajtu ove organizacije se upozorava i na činjenicu da stopa inflacije sa kojom se usklađuje novčana socijalna pomoć odnosi se na opštu stopu inflacije koja je značajno niža od stope inflacije koja se odnosi na cenu hrane. „Zbog toga se troškovi života primaoca novčane socijalne pomoć i dalje efektivno povećavaju iz meseca u mesec. Takva situacija je već dugo realnost imajući u vidu da je još od avgusta 2021. godine pa sve do danas u Srbiji indeks potrošačkih cena hrane veći od opšteg indeksa potrošačkih cena“, upozorava A 11.
I.P.
